Executieve functies – Route 7: Organiseren

“Op bijzondere spullen moet je zuinig zijn. Zo zet men een mooie auto graag in de garage waar tevens spullen liggen om de auto in optimale conditie te houden. 

Structuur en orde zijn noodzakelijk om activiteiten goed uit te kunnen voeren. Om zaken te kunnen ordenen of bijhouden, zal je een systeem moeten bedenken dat voor jou handig is. Leerlingen die goed in staat zijn hun spullen te ordenen, zijn beter in staat hun werk netjes en tijdig af te ronden.” (van Dasler, 2017)

Organiseren is het vermogen om systemen te ontwikkelen en te onderhouden om op de hoogte te blijven van informatie of benodigde materialen. Deze vaardigheid richt zich niet alleen maar op activiteiten en verantwoordelijkheden, maar ook op gedachten en ideeën én gevoelens en emoties. (uit: Slim maar… | Dawson & Guare

Wanneer je een blik werpt in een voltijds HB-klas, valt één ding meteen op. Veel tafels zijn een grote bende! Veel papieren, boeken, prulletjes en uitpuilende vakken. Alles wordt bewaard, maar niet zorgvuldig opgeborgen. Proppen is een vaardigheid waar de meeste van deze kinderen erg kundig in zijn, het terugvinden van belangrijke spullen helaas minder.

Het is van belang dat kinderen het nut van opruimen en het ordenen van spullen leren inzien. Ze ervaren vaak wel de vervelende kanten van het niet goed kunnen organiseren (fietssleutel kwijt, pen niet kunnen vinden in je vak, gymtas is nergens te vinden en dan hebben we het nog niet eens over het huiswerk waarvan jij al hebt gezien dat dat per ongeluk in de papierbak terecht is gekomen), maar kunnen dit nog niet altijd omzetten naar een handige vaardigheid.  

Ervaringen uit de praktijk

Wij werken in de klas met een prachtig systeem voor uitgestelde aandacht. Elk kind heeft een gelamineerd kaartje met daarop zijn of haar naam. Op de instructietafel staat een houten blokje waar de kinderen hun kaartje in kunnen zetten. Dit blokje noemen wij de antwoordengenerator. De kaartjes zijn je sleutel tot het vergaren van de antwoorden op je vragen.

Leerkracht! Dit kaartje is jouw sleutel tot het helpen aanleren van het organisatie vermogen van je leerlingen. Kaartje kwijt? Dan ben je de sleutel tot het vergaren van je antwoorden kwijt. Dit overkomt leerlingen slechts eenmaal, daarna weten ze hoe belangrijk het is om dit kaartje op een goede plek te bewaren. En dat lukt niet in een rommelig vak. 

Ik heb ooit een meisje in de klas gehad dat na één dag haar kaartje al kwijt was. Ze stond te huilen bij haar tafel, volkomen in paniek. Ik vroeg haar om haar vak leeg te halen en alles te ordenen en weer netjes terug te stoppen in haar vak. Er kwam een enorme bende aan papieren, schriften en boeken uit haar vak. Ergens tussen twee stapels papieren zat haar kaartje. Ze was zo opgelucht dat ze vanaf dat moment haar vak altijd keurig op orde had en zelfs een speciaal plekje voor haar kaartje had gevonden.

Materiaal om mee te oefenen

Om kinderen te leren dat je informatie op vele verschillende manieren kunt ordenen, maak ik vaak gebruik van de volgende opdracht.
Verdeel de klas in groepjes van maximaal 3 leerlingen. Geef elk groepje een papier met heel veel verschillende hoofden van mensen erop. Verschillende haarkleuren, huidskleuren, verschillende leeftijden, emoties en ga zo maar door.
Geef elk groepje ook een A3 papier, schaar en lijm en laat ze alle gezichten ordenen.

Je zult zien dat er op verschillende manieren geordend zal worden. Mannen bij mannen, vrouwen bij vrouwen. Oud en jong, verschillende haarkleuren bij elkaar, verschillende huidskleuren bij elkaar, verschillende emoties bij elkaar. Er zijn ontzettend veel mogelijkheden. Bespreek aan het eind alle mogelijkheden.

Op deze manier leer je kinderen zien dat je op verschillende manieren naar informatie kunt kijken. Als je geen specifieke opdracht krijgt, kun je het op je eigen manier doen. Maar als je wel een duidelijke opdracht krijgt, weet je waar je naar moet kijken en is het ordenen zo gepiept.

De boodschap op school moet altijd zijn dat je tafel een werkplek is waar je rustig moet kunnen werken zonder afgeleid te worden. Daarom is het handig om jezelf een opruimprocedure aan te leren. De volgende opruimprocedure wordt beschreven in Route 11.

Kijk eens in je laatje. Hoe ziet het eruit? Voer de opruimprocedure uit:

·       Maak je werktafel leeg

·       Verdeel alles over twee stapels: bewaren/niet bewaren

·       Gooi de stapel “niet bewaren” in de prullenmand

·       Van de stapel “bewaren” maak je opnieuw twee stapels: schoolspullen/spullen voor thuis

·       Stop de spullen voor thuis in je tas

·       Bekijk de stapel “schoolspullen” nog eens en bepaal wast er met deze spullen moet gebeuren; losse papieren in een multomap of opbergfolder, losse potloden e stiften in een etui, etc.

·       Stop het schoolmateriaal netjes terug in je vak

·       Herhaal elke week een keer

Je kunt er natuurlijk een leuk Harry Potter thema aan geven en verwijzen naar de sorteerhoed. Dit maakt het voor een aantal kinderen vaak leuker en gemakkelijker om mee aan de slag te gaan.