Executieve functies - Route 1: Reactie-inhibitie

Route 1: Reactie inhibitie 

“Je rempedaal - Op tijd remmen is in het verkeer heel belangrijk. Zo sta je op tijd stil en voorkom je ongelukken. Wanneer je deelneemt aan het verkeer, zal je goed moeten weten wanneer je wordt geacht op de rem te trappen.” (van Dasler, 2017)

Veel HB kinderen hebben een hoofd vol ideeën en slaan als een malle aan het associëren wanneer er iets gezegd wordt of wanneer ze iets zien. De focus op hun werk houden is dan lastig, jezelf inhouden om meteen eruit te floepen wat je vindt en voelt is soms zelf onmogelijk! Dat idee vliegt als vanzelf je hoofd uit, het antwoord is al door de klas gevlogen nog voor de anderen de kans kregen hun vinger op te steken en die vraag op het puntje van je tong val er zomaar vanaf, ook al heeft de juf gezegd dat je eerst goed moet luisteren.

Het vergt van een kind dat het snel leert reageren, maar wel eerst keurt of het echt het juiste moment is om te reageren. In sneltreinvaart worden STOP, DENK, KIES, DOE en KEUR uitgevoerd. 

De vaardigheid die in dit geval ontbreekt is het inhouden van je reactie en eerst te denken alvorens je iets doet. Dit noem je ook wel reactie-inhibitie.

In mijn klas hangt een poster met de woorden STOP, DENK, KIES, DOE en KEUR. De bedoeling van deze poster is dat leerlingen deze stappen één voor één zetten en goed na leren denken voor ze tot actie overgaan.

Stop, tel even tot 10. Denk na wat er van je wordt verwacht en hoe je een probleem op kunt lossen. Kies welke strategie op dat moment handig is. Ga er dan mee aan de slag en bekijk achteraf hoe deze oplossing uitpakte. 

Verhaal uit de praktijk

Wij hebben iedere dag wel een keer te maken met een gevalletje "oh-ja-mijn-rempadaal". Dit zijn waardevolle momenten om leerlingen actief betrokken te krijgen bij de ontwikkeling van hun EF's. Ze balen van hun gedrag, voelen zich schuldig en willen het graag oplossen. 

Zo ook de leerling die we hier Fred zullen noemen. Fred zit in groep 8 bij mijn collega Luke van Akkeren, die hierover het volgende schrijft:

Bij de start van het schooljaar ga ik met elke leerling in mijn groep oplossingsgericht in gesprek. Wat gaat er goed? Wat kun je al? Wat wil je nog leren dit jaar? Wat heb je nodig? Wie kunnen daarbij helpen? Et cetera. Op die manier kun je samen gericht een plan maken, waarbij het kind zelf eigenaar is van zijn leerproces. Met één leerling van mijn leerlingen (laten we hem Fred noemen) ontstond het volgende gesprek.

Na een flinke lijst met dingen genoemd te hebben die goed gaan en waarin hij grote stappen heeft gemaakt, komen we bij de vraag wat hij nog nodig heeft dit jaar. 
"Tja meester, soms gedraag ik me gewoon als een complete idioot, en dat zit me dan in de weg?"
"Wat bedoel je daarmee, Fred? Wat doe je dan precies?" 
"Dan roep ik door de klas, of ga ik door met het klooien bij iemand die stop gezegd heeft. Ik ben bang dat ik daarmee problemen krijg op het voortgezet onderwijs"
Na doorvragen en het bespreken van twee voorbeeldsituaties, kwam Fred tot het volgende inzicht: "Ik zou willen dat ik mijn rem kan vinden op die momenten zodat ik die situaties kan voorkomen" 

Het was deze boodschap van Fred die mij de noodzaak van het oefenen met deze executieve functie nog meer in deed zien. Verscheidene onderzoeken ondersteunen de woorden van Fred. Iemands succes op school, op het werk en in zijn latere leven, wordt meer bepaald door de mate van reactie inhibitie dan factoren als intelligentie. 

Materiaal om mee te oefenen

Speciaal voor het trainen van de EF’s hebben we in de klas een aantal spelletjes die de kinderen op een prettige manier vaardig maken in de verschillende EF’s.

Voor het oefenen van reactie-inhibitie maak ik regelmatig gebruik van Halli Galli en Speed Cups. Hierbij moet een opdracht uitgevoerd worden en als je dit goed hebt gedaan, mag je op een belletje slaan. Doe je dit goed, dan verdien je kaarten. Druk je op het verkeerde moment dan verlies je kaarten. Je moet er dus echt zeker van zijn dat je de opdracht goed hebt uitgevoerd voordat je kunt bellen.

Omdat dit in de veilige omgeving van hun eigen klas gebeurt, kunnen kinderen hierbij vaak goed tegen hun verlies en zetten ze de stappen ook bewust in. Ze weten wat er van ze verwacht wordt en ze weten ook waar ze het voor doen.

Verder zijn er op internet talloze filmpjes te vinden die goed uitleggen hoe bepaalde EF's werken en hoe deze getraind kunnen worden.

In dit blog wil ik er graag twee met jullie delen. De eerste is zeer geschikt om met de klas te bekijken wanneer je bezig gaat met de EF reactie-inhibitie.

Het volgende filmpje spreekt voor zich. Veel kijkplezier!

Tenslotte... 

Leren remmen in het verkeer is van groot belang om ervoor te zorgen dat er geen ongelukken gebeuren. Dit begrijpen kinderen en snappen daarom ook hoe belangrijk het is dat ze ook hun eigen rempedaal goed leren bedienen.